Bolivia in

De grensovergang is met stip de snelste van de gehele Panamericanreis achter ons.
Binnen een half uur is Peru uit en Bolivia in geregeld. We rijden nog geruime tijd langs het Titicacameer, het wordt er steeds mooier. Blauw als de Cote d'Azur met hoge sneeuwtoppen rondom. Wat ook opvalt dat hier holle baksteen wordt gebruikt, evenals geglazuurde dakpannen. In Peru werd overwegend met zelfgeproduceerde leemstenen gewerkt. Overigens is Bolivia ca 25x groter dan NL en heeft het ongeveer 10 miljoen inwoners.
De lonen liggen ca 8 a10x lager dan in NL.
In Copacabana, ongeveer het eerste stadje in Bolivia aan het Titicacameer vinden we een mooi plekje vlakbij het strand. Er staat een leuk jong stel uit Brazilië die me een beetje aan Sander en Jo doen denken. De volgende ochtend zwaaien we elkaar uit en rijden we richting La Paz. Na verloop van tijd komen we bij een veerpont (zie hoe gammel op de foto) en we betalen 2 Bolivianos (ca 20 eurocent) Voor de overtocht denken we. De auto's, bussen en vrachtwagens moeten namelijk met gammele bootjes worden overgezet. Ook wij rijden op zo'n bootje en eenmaal aan de overkant moeten we nog 50 Bolivianos betalen, een erg groot bedrag naar Boliviaanse begrippen. Dat willen we niet tenzij iemand ons een ticket of iets anders officieels kan overhandigen. Het loopt dusdanig op dat de bootsman de politie erbij haalt. 40 Bolivianos aldus de agenten. We hebben het idee dat ze zodra we de hoek om zijn dat samen delen, ziezo, weer mooi geregeld.

Verder richting La Paz, op ongeveer 4000 meter. Onderweg veranderen we onze route en besluiten door te rijden naar Coroico, ruim 100 km na La Paz. Per slot is het nog vroeg. Dan kunnen we La Paz links laten liggen. Denken we. Maar dat valt tegen.

Een rit rond La Paz
Als we eindelijk La Paz naderen blijkt de weg 4-baans te worden. Te worden, dus niet te zijn. Al snel kunnen we niet verder omdat de uitvoering gaande is, zelfs op zaterdagmiddag. Omleidingsborden lijken hier niet te bestaan, dus volgen we de zijwegen die door de meeste auto's worden genomen. Niet ideaal want de zijwegen zijn bar slecht. Als we een kwartier later merken dat de voor ons rijdende auto's alle kanten zijn opgeschoten, zoeken we onze eigen weg. Terug naar de hoofdroute, maar die blijkt op punt van aankomst nog niet gereed. Weer een zijweg in dan, ook weer erg slecht. We slingeren wat af en op enig moment zien we de hoofdroute weer, en er wordt daar op gereden, nb in beide richtingen. Zo snel als maar kan dus weer richting hoofdroute, maar daar aangekomen kunnen we er niet op komen omdat de weg ruim een halve meter hoger ligt dan de zijweg waarop wij naderen. Een km verder lijken auto's op de hoofdroute te kunnen komen. Hebben wij even geluk dat er een (weliswaar slecht) parallelpad loopt langs de hoofdroute. Dan staan we plots voor
een sloot. Annemarie vertrouwt het niet en laat mij verder rijden. Ik zal en wil naar dat punt waar we de 4-baansweg op kunnen. Maar nadat ik 3 mtr rijd zitten we vast. In modder. Goed, dan weet je dat je een Landcruiser rijdt. 4wheel-drive inschakelen. Geen beweging. Lage 4 dan, nog geen beweging. Dan is er nog de laatste mogelijkheid, difflock, dat helpt gelukkig. En zo komen we na 1 uur en slechts 4 km te zijn opgeschoten op de juiste route.
Maar we weten dan nog niet dat de ellende nog moet beginnen. Iedereen waarschuwde al niet in La Paz te gaan rijden. Maar als je Cairo hebt doorstaan dan
trek je je niet veel aan van al die waarschuwingen. Al voor de stad is de wegberm
bezaaid met marktkramen. Eenmaal in de stad denken we dat het vandaag een nationale feestdag is, want er is geen meter waar geen kraam staat. Dat gevoel van feestdag krijgen we nog meer als net voor ons een muziekmakende en dansende menigte de weg opdraait. Leuk, want we kunnen foto's maken, met op de achtergrond de lager gelegen stad met daarachter hoge sneeuwtoppen. Maar na een half uur hebben we dat wel gezien en nog steeds sluiten er mensen aan. Als de auto's achter ons allemaal zijn gedraaid doen wij dat ook en zoeken een alternatieve route.
Die vinden we vrij snel, dan 5 km rechtdoor, sterk dalend, tot een rotonde, volgens de gps, en daarna zouden we vrij snel buiten de stad komen. Alleen aan die 5 km lijkt geen einde te komen; optrekken, stilstaan, weer een auto die zich ertussen dringt, weer een taxibusje dat iemand dropt. Maar nog steeds leuke taferelen langs de weg. Na 45 minuten bereiken we de rotonde. Een waarop 5 wegen uitkomen. De 1e is afgesloten vanwege een markt, 2e en 3e idem. Op de 4e lijkt zich een groep muzikanten en dansers te begeven, ook afgesloten. Dus blijft er alleen de 5e over, oftewel degene
waarop we aankwamen. En niet alleen wij moeten terug, ook al die andere honderden of duizenden auto's. Het ergste is nu dat we sterk moeten stijgen, maar nog steeds met horten en stoten. Arme koppelingsplaten. Arme remblokken. Gelukkig vinden we vrij snel een zijweg. Waar die heen gaat zien we wel maar alles is beter dan meter voor meter zo sterk stijgen. Het duurt nog ca 1 uur voor we de stad echt uit zijn.

Wat een vertraging liepen we op. We dachten vanochtend eenvoudig en op tijd onze volgende bestemming te kunnen bereiken, maar nu is het al 17 u en moeten we nog ruim 100 km rijden, en over een pas van 4700 m. La Paz ligt zelf op ca 3600 m dus dat werkt dan wel weer mee. Niet heel veel klimmen nog, maar voor donker zullen we onze bestemming niet halen. Dat begint al te wennen. De pas op gaat snel, halverwege wordt het donker. Het voordeel daarvan is doorgaans dat je tegenliggers beter ziet aankomen. Maar hier wordt ook zonder licht gereden, dus dat is minder.
De afdaling duurt veel langer dan we dachten, onze bestemming ligt nl op 900 m.
Bijna 4000 mtr gedaald dus. Op de laatste 2 km komen we 3 vrachtwagens tegen die langzaam rijden vanwege de helling. Gelukkig maar want ze rijden nl links. Erg vreemd.
Ze gaan alle 3 naar de goede kant van de weg als ze ons bijna genaderd zijn.
Na de 3e truck realiseren we ons dat we een bord gezien hebben waarop stond dat je links moest gaan rijden. We gaan dat ook maar doen en even later blijkt dat iedereen hier links rijdt. Later lezen we dat dit het enige stuk in Zd Amerika is waar links wordt gereden, slecht een tiental km's. We lezen niet waarom, maar vermoeden dat het met het zicht op de bochten te maken heeft.u
Onze navigatie zegt dat we linksaf moeten maar dat is een donker gat. Omkeren, weer links rijden en dan zien we inderdaad een smal zandpad dat de diepte ingaat met het bordje privaateigendom. We gokken erop en zien in de verte lichtjes. Het blijkt een soort kampeerboerderij die vanwege het weekend druk bezet is. Ouders met kinderen zitten te eten, duidelijk de bovenlaag van Bolivia. Het is zwoel weer op 900 mtr hoogte. Dat zijn we al een tijdje niet meer gewend. Tegen te hoge prijs kunnen we de auto parkeren en een hapje eten. Een andere plek zoeken is geen optie, te laat en te donker.

De volgende dag zijn we voor achten op weg naar Coroico. Een plaatsje op 1800 meter op de top van een berg dat via een steile hobbelweg te bereiken is. En erg geliefd bij de Bolivianen die de kou hoog in de bergen even willen ontvluchten. We maken er een zondags uitstapje van, wat wandelen, drinken en eten. Voor de zoveelste keer proberen we geld te pinnen en voor de zoveelste keer lukt het niet. De kaarten van Klaas én mij worden meteen weer uitgespuugd. Lastig. De weg terug naar La Paz is weer genieten. De klim naar 4700 meter en van 36 graden naar 5 graden blijft apart. Voor het eerst sinds Klaas deze auto heeft wordt de motor zelfs een beetje warm. Kan volgens hem niet bij een Toyota dus het metertje zal wel van slag zijn

Terug in La Paz.
En dan doemt ineens La Paz weer op. Het is zondag en redelijk rustig in de stad, waardoor we zonder veel problemen bij onze overnachtingsplaats aankomen, een camping bij een hotel met een Zwitserse eigenaar en geliefd bij Overlanders . Schoon en warme douches. Van de drie Overlanders die er staan kennen we er twee. Uit de derde Oostenrijkse camper komt een nette oude dame. We raken aan de praat . Ze is 77 jaar, reist alleen, en is al 4 jaar onderweg vanaf Halifax Canada. Ze heet Hermina. We weten niet wat we horen. Ze oogt als een degelijke nette oma, het haar in de plooi, gestreken geborduurde blouse. Maar wel een die in plaats van zondags naar de kleinkinderen gaat in haar eentje onverschrokken door Midden en Zuid Amerika rijdt. En vorige week nog in Puna beroofd is van al haar waardevolle spullen, tot en met haar dagboek, navigatiesysteem en PC. Op dezelfde parkeerplaats waar wij 2 dagen later onze auto parkeerden om naar de rieten eilanden te gaan. En daarvoor was dat al in Venezuela gebeurd toen ze met een lekke band langs de weg stond en 2 mannen haar zogenaamd wilden helpen. Maar ze laat zich er niet door uit het veld slaan en heeft een nieuwe PC gekocht en wacht hier net zolang tot er vanuit Oostenrijk een nieuw slot gestuurd wordt zodat ze haar camper af kan sluiten. Angst kent ze niet zegt ze. Wanneer er geen camping is slaapt ze bij benzinestations of politieposten. Het plan was om deze reis met haar man te maken, maar toen hij net voor de start overleed heeft ze besloten om ter nagedachtenis aan hem het alleen te gaan doen. In haar camper wijst ze het bed van haar man aan. Wat een lef, en vooral bijzonder dat ze zo rustig is.

De volgende dag in de felle zon met een taxibusje naar het centrum. Er wordt hard gereden, volgens de regel wie eerst komt eerst maalt maar ondanks dat doen we er toch nog een uur over. La Paz is in een soort vallei gebouwd, met uitlopers steil
tegen hoge hellingen op. Op de achtergrond besneeuwde toppen. In een wirwar van smalle straatjes, ieder deel met eigen ambacht, vinden we een klein winkeltje waar het gebroken glas van m'n IPad gemaakt kan worden. Zegt men. Morgen klaar. Op hoop van zegen geef ik hem af. Alle info die we ingewonnen hebben wijst erop dat er in La Paz geen Apple store is. Dan maar naar een reparateurtje. We slenteren door de smalle en steile straatjes. Overal straathandel. Weer proberen we te pinnen, en weer mislukt het. Dan maar dollars wisselen. In het hectische verkeer terug naar onze rustige campingplek.

Na afscheid genomen te hebben van onze Oostenrijkse buren, aan de ene kant Eva en Willie, aan de andere kant Hermina, storten we ons met de auto het centrum van La Paz in om de IPad op te halen. Met behulp van coördinaten en een foto van het winkeltje vinden we de plek. Netjes op de afgesproken tijd. De jongen die de IPad zou repareren is er niet. Een collega weet niet waar hij is. Na ruim een uur wachten belt de collega op mijn aandringen naar de jongen. Die geeft telefonisch aan dat m'n IPad niet gemaakt kon worden. Waarom weet ik niet. Gelukkig blijkt ie nog in de winkel te liggen. Dat is een voordeel. Dan komt de volgende uitdaging: met de auto la Paz uit. De straatjes zijn zo steil en het verkeer gaat zo langzaam dat Klaas de auto in de 4WD moet zetten om boven te kunnen komen.

We slaken een zucht van opluchting wanneer we eindelijk de stad uit zijn. Een rechte weg voert over de hoogvlakte en we kunnen voor het eerst sinds lange tijd snelheid maken. Ruimschoots voor donker komen we in Oruro aan, 150 km verder. Een stad omgeven door bijna droogstaande lagunes vol vuil. Daartussen staan hele kleine bakstenen huisjes met een losse wc. De stad blijkt groter dan verwacht en vol goede moed gaan we op zoek naar een slaapplaats, een hotel met beveiligde parkeerplaats waar we in de auto kunnen slapen. Na een zoektocht van ruim 2 (!!!) uur hebben we nog steeds niets gevonden. Bijna denken we beet te hebben bij een motel aan een soort ringweg. Veel vuil en donker. Klaas klopt op een grote poort en na even verschijnt een man. Die in het Spaans iets duidelijk probeert te maken. Wanneer hij zegt dat er per uur een kamer gehuurd kan worden begint het te dagen dat we hier niet moeten zijn. Dan vallen ons de rode lampen ook pas op. Uiteindelijk vinden we een hotel met garage. We slapen in een gore kamer maar de auto staat veilig.

Zodra het de volgende morgen licht is zijn we weg. En nemen ons voor voortaan alleen nog maar in uiterste nood in een hotel te slapen, er gaat echt niets boven ons eigen huisje. De weg naar Cochabamba is, het wordt afgezaagd, weer schitterend. Onderweg picknicken met ons zelfgebakken brood tussen de kale hellingen op bijna 4000 mtr. Het is maar 8 graden maar door de felle zon kunnen we prima buiten zitten. In de grote verlatenheid hoog in de bergen. Dorpjes zijn er nauwelijks. Veel armoe en nauwelijks nog stenen huizen. Veel leem met rieten daken hier.
En dan rijden we Cochabamba binnen. Een grote moderne stad, de vierde van Bolivia. Een grotere tegenstelling met het platteland is niet denkbaar.
Cochabamba ligt tussen grote beschermde natuurgebieden en in een daarvan zouden condors zijn. Over deels onverharde wegen maken we een grote ronde tot 4400 meter hoogte. Zo nu en dan een nederzetting met een kraal voor geiten en schapen. Hoe hoger we komen hoe meer lama's in alle soorten en maten. Gelukkig nauwelijks verkeer want de wegen zijn weer smal en bochtig. We zien geen condors maar dat mag de pret niet drukken. Op een mooie plek een picknick, alleen stilte om ons heen. En dan stopt er een auto. De chauffeur heeft óf een ontstoken kies óf zijn mond vol coca bladeren, in ieder geval is ie onverstaanbaar. Hij gaat naast onze auto staan. Brood wil hij niet. Hij weet niet wat hij mist. We vertrekken maar. En dan, na een hele steile afdaling van 2000 mtr staan we ineens weer in Cochabamba. Midden in het centrum vinden we een plekje op de binnenplaats bij een hostel. Onze auto past op de cm onder de poort door . We laten ons de grootstedelijke lekkernijen welgevallen en genieten van gebak en grieks eten.

Het is maar een paar honderd km naar Sucre, maar toch zullen we het vandaag niet halen. Het begint al met het tanken. In Bolivia gelden voor toeristen andere prijzen dan voor de Bolivianen. Daarvoor moeten de tankhouders allerlei papieren invullen voor buitenlanders. En daar hebben ze vaak geen zin in. En zeggen dan dat er geen diesel meer is. We willen onze tank graag gevuld hebben voor we Cochabamba uit zijn, maar vangen bij elk station bot. De diesel is op of er kan alleen maar in jerrycans getankt worden. Totdat Klaas een pompbediende 200 Bolivianos in de hand duwt. 50 Bol fooi. We krijgen onze diesel. Op een met keien geplaveide weg rijden we ruim honderd km hoog in de bergen door een verlaten gebied. Zo nu en dan een huisje. Extreem veel kapelletjes langs de weg. Ieder kapelletje duidt op een verkeersslachtoffer. Denken we. Maar wanneer we bij een kapelletje stoppen lezen we 30 (!!) namen van slachtoffers. Een hele bus dus die het ravijn ingestort is. We denken dat de motor een bijgeluid maakt. Als we stoppen merken we dat het krekelgetjilp is. Ongelofelijk concert. We schieten niet echt op en wanneer we tegen vijven door een dorpje rijden besluiten we daar een plekje te zoeken om te slapen. Dat lukt bij een hostel met een binnenplaats. Er is geen water vandaag, maar het is wel in het centrum. Dat wil zeggen de straat waar de tentjes zijn. Ze hebben allemaal pollo met frites op het menu dus het wordt vanavond makkelijk kiezen. Klaas z'n voortand breekt af op een kippepootje. Dat is minder.

Na onze eigen buitendouche weer eens gebruikt te hebben starten we weer met het tankritueel. Voor alle zekerheid hebben we een jerrycan gekocht. We hebben geluk, de cheffin van het tankstation bemoeit zich er mee, de camera's worden uitgezet en we krijgen een volle tank diesel. Ergens tussen de local en toeristenprijs in. Goedgemutst op pad, door een vallei langs een droge rivierbedding. Soms een dorpje, waarvan het een schoon en het ander enorm vol met vuilnis. Waarom leren ze hier de straathonden niet aan om plastic te verzamelen? Een ontbijtje van verse ananas aan de oever. We willen voor 12 uur in Sucre zijn zodat Klaas nog naar de tandarts kan. Een minuut voor 12 staan we voor z'n deur en Klaas wordt meteen geholpen. Na een half uur staat ie met een volledig gebit weer buiten.